نیکوتین؛ سومین ماده اعتیادآور جهان

یکی از مهم‌ترین مسائلی که دنیای مدرن برای انسان‌ها به همراه آورده است افزایش مصرف نیکوتین در بین افراد است. متأسفانه هر چه جلوتر می‌رویم سن مصرف این ماده مضر پایین‌تر می‌آید، به‌طوری‌که شاهد مصرف نیکوتین در بین نوجوانان نیز هستیم و بر اساس آمارها متأسفانه سن مصرف دخانیات و قلیان در کشور به ۱۳ سال رسیده است.

اولین تأثیر نیکوتین بر مغز و سیستم عصبی است که موجب مختل‌ شدن عملکرد آن می‌شود، نیکوتین یک ماده شیمیایی است که مصرف آن موجب اعتیاد می‌شود. این ماده در گیاه تنباکو موجود است. مصرف آن سبب به وجود آمدن مشکلات جدی در سلامتی مانند سفت‌ شدن دیواره شریان‌ها، حملات قلبی و فشارخون می‌شود. محصولاتی که نیکوتین در آن وجود دارد؛ شامل تنباکوهای قلیان، سیگار و سیگار الکترونیکی هستند. زمانی که شخصی نیکوتین مصرف می‌کند، میزان اندورفین در بدنش افزایش می‌یابد و باعث می‌شود میزان دوپامین در مغز نیز افزایش یابد. این فرایند و تأثیر نیکوتین بر مغز و سیستم عصبی به این صورت است که باعث جایگزینی نیکوتین طبیعی بدن می‌شود و میل به مصرف این ماده را در افراد افزایش می‌دهد. تأثیر سیگار بر مغز و قرار گرفتن مداوم در معرض نیکوتین سبب می‌شود قسمت‌هایی از مغز که مرتبط با یادگیری، استرس و خودکنترلی است مختل شود، این اختلال زمینه بیشتری را برای اعتیاد فراهم می‌کند. احساس لذت حاصل از مصرف نیکوتین دوام زیادی ندارد درنتیجه افراد را به سمت مصرف بعدی و بیشتر سوق می‌دهد. نیکوتین سومین ماده اعتیادآور جهان پس از هروئین و کوکائین است.

حال می‌خواهم یک داستان واقعی را برای شما بازگو کنم تا بیشتر با خطر سیگار آشنا شوید. داستان ترک سیگار آقای مهندس حسین دژاکام؛ آقای مهندس بهمن‌ماه سال نود حدود ساعت ۲ بعدازظهر در اثر صحبت کردن با یک مصرف‌کننده کریستال استرسی به ایشان وارد می‌شود، نیم ساعت بعد حالشان بسیار وخیم و بی‌هوش می‌شوند تا جایی که ایشان را به بیمارستان منتقل می‌کنند. بعدازاینکه داخل بیمارستان به هوش می‌آیند از دکتر درخواست سیگار می‌کنند. دکتر اجازه سیگار کشیدن به آقای مهندس را نمی‌دهد و می‌گویند اینجا بیمارستان است و مصرف سیگار ممنوع است. مهندس با خود فکر می‌کند و می‌گوید بالاخره یک مکانی برای کشیدن سیگار پیدا می‌کنم، بگذار تا دکتر برود.

ایشان از دکتر می‌پرسند چه بلایی سر من آمده است؟ دکتر می‌گوید: شما یک سکته بسیار خطرناک کرده‌اید تا جایی که از مرگ برگشته‌اید و الآن در CCU هستید. در این بخش اصلاً اجازه پایین آمدن از تخت را نداشتند و وقتی خواستند از تخت پایین بیایند تا سیگار بکشند به‌ زمین سقوط کردند و از صدای سقوط ایشان دکترها متوجه اوضاع شدند، ولی خوشبختانه اتفاق بدی پیش نیامد و باز در آن شرایط دنبال یک مکانی بودند تا سیگار بکشند. آنجا یک فکری به ذهنشان خطور می‌کند و با خود می‌گویند من اعتیاد خود را با روشDST درمان کردم، حال هم می‌توانم سیگارم را با روش DST درمان کنم. آن زمان از دکتر سؤال می‌کنند که می‌توانم نیکوتین خوراکی استفاده کنم؟ دکتر هم پاسخ می‌دهد ایرادی ندارد و فردی را می‌فرستند تا نیکوتین خوراکی تهیه کند تا ایشان مصرف کنند و بعد از مرخص شدن از بیمارستان، آرام‌آرام با تیپر کردن آدامس نیکوتین دار، سیگار را به‌راحتی کنار می‌گذارند.

حال می‌خواهید بدانید چگونه این کار عظیم شکل گرفت؟ برای شما بازگو می‌کنم؛ روش DST یک اصل ثابت است؛ یعنی D ضریب کاهش 8/0، S زمان؛ یعنی فاصله پله‌ها همان ۲۱ روز، T حداقل زمان درمان که همان ۱۰ ماه است. برای سیگار پس از محاسبه میزان نیکوتین خوراکی تا مدت ۳ ماه هیچ‌گونه کاهش انجام نمی‌گیرد یعنی ۳ ماه اول برای سازگاری است و پس از گذشت ۳ ماه کاهش نیکوتین آغاز می‌گردد.

در اجرای متد DST سیگار، خوردن آدامس هیچ ساعت مشخصی ندارد، ولی میزان مصرف روزانه نباید از میزان تعیین‌شده زیادتر شود. مصرف نیکوتین خوراکی از روی پاکت سیگار مشخص می‌گردد و در مرحله اول به پاکت سیگار شخص مراجعه می‌کنیم تا مقدار نیکوتین هر نخ سیگار او مشخص گردد؛ مثلاً روی پاکت سیگار او نوشته میزان نیکوتین هر نخ سیگار نیم میلی‌گرم است. حال اگر ما میزان نیکوتین هر نخ سیگار را در مصرف روزانه فرد سیگاری ضرب کنیم میزان مصرف نیکوتین روزانه به دست می‌آید؛ یعنی اگر فردی در روز ۲۰ نخ سیگار با مقدار نیکوتین نیم میلی‌گرم مصرف می‌کند میزان نیکوتین موردنیاز بدن او ۱۰ میلی‌گرم است و آن را باید تبدیل به آدامس خوراکی کنیم؛ چگونه؟ میزان نیکوتین هر آدامس روی جعبه آن نوشته‌شده است؛ برای مثال اگر میزان نیکوتین هر آدامس ۲ میلی‌گرم باشد، از تقسیم مصرف روزانه نیکوتین (مثلاً ۱۰ میلی‌گرم) بر عدد مقدار نیکوتین هر آدامس (مثلاً ۲ میلی‌گرم)  تعداد آدامس موردنیاز که ۵ قطعه آدامس است به دست می‌آید.

اگر هر آدامس ۲ میلی‌گرمی را به ۴ قسمت تقسیم کنیم هر قسمت دارای نیم میلی‌گرم نیکوتین است. درنهایت بعد از گذشت ۳ ماه سازگاری و مشخص شدن تعداد آدامس‌های نیکوتین‌دار خوراکی، آن‌ها را با ضریب 8/0 کاهش می‌دهیم تا بعد از گذشت ۱۰ ماه به رهایی برسیم.

متأسفانه در جامعه ما مصرف قلیان بسیار تا بسیار مد است تا جایی که در اکثر خانه‌ها یافت می‌شود و یک سرگرمی و دورهمی بشمار می‌آید و این‌ها همه از ناآگاهی است. آیا می‌دانید که مصرف‌کننده دخانیات اعم از قلیان و سیگار هستند باعث برگشت مسافرانشان در حال درمان به اعتیاد می‌شوند؟ و این واقعیتی بسیار تلخ است و چه همسفرانی وجود دارند که از روی ناآگاهی می‌گویند خجالت می‌کشیم بگوییم مصرف‌کننده‌ایم، ما که هفته‌ای دو سه بار قلیان می‌کشیم یا روزی یک نخ سیگار می‌کشیم؛ با یک نخ و هفته‌ای دو سه بار قلیان کشیدن مگر مصرف‌کننده به‌حساب می‌آییم؟ باید بگویم بله! همه‌چیز ذره‌ذره اتفاق می‌افتد و انسان را به اعماق تاریکی‌ها می‌برد. درمان کردن خود اصلاً خجالت ندارد؛ بلکه افتخار هم دارد که سرمان را بالا بگیریم و سفر کنیم و به درمان برسیم، پس بیایید حال که روش درمان پیداشده است، این آتش ویرانگر را مهار کنیم.

منابع: سی‌دی سیگار و جایگزین و مقاله سیزدهم کتاب چهارده مقاله؛ مهندس حسین دژاکام
نویسنده: مسافر نیکوتین نغمه رهجوی راهنمای ویلیام وایت همسفر طاهره، نمایندگی البرز
رابط خبری، ویراستاری و ارسال: راهنمای ویلیام وایت همسفر طاهره، نمایندگی البرز
گروه همسفران ویلیام وایت کنگره ۶۰