اثر شناخت «نفس» بر زندگی

هرگز تصور نمی کردم روزی وجود داشته باشد که بخواهم ذهنم را با اصطلاحاتی از قبیل نفس و حس و دیگر اصلاحاتی که در گذشته خیال می کردم الزاما" باید طلبه بود تا به آنها صرف کنم. اما امروز انصافا" تنها عاملی که موجب جلوگیری از انجام برخی ضد ارزشهای من از جمله مصرف مواد شده است همان شناخت نفس و مراتب آن است که باعث شده قبل از انجام فرمانهایی که می دانم از کجا صادر شده است ابتدا آن را فیلتر کنم و سپس نهایت تلاشم را برای انجام درستآن به کار گیرم. نفس به معنی جان، روح، روان و نشان دهنده زنده بودن است و در علوم اسلامی و قرآن به عنوان جهت دهنده حرکت و اندیشه انسان شناخته می شود و بسیاری از کردارها و رفتارهای انسان به پیروی از نفس او شکل می گیرد. در قرآن به چهار گونه نفس اشاره شده است که در ذیل به آنها مختصرا" اشاره می گردد. در تعریفی از نفس آمده است نفس آن چیزی است که تعیین موجودیت می کند در ظاهر و باطن و نشانه آن این است که خواسته دارد. مراتب نفس: نفس اماره (فرمانگر) در آیه 53 از سوره یوسف به این نفس اشاره شده است، نفس اماره انسان را به سوی کارهای زشت هدایت می کند.

نفس لوامه (سرزنش گر) این نفس انسان را به خاطر اعمال زشتی که مرتکب می شود سرزنش می کند و از آن به وجدان هم تعبیر شده است. در آیه 2 سوره قیامت به آن اشاره شده است نفس لوامه بر اثر تکرار کارهای زشت و گناهان کارکرد خود را از دست می دهد. 

نفس ملهمه( الهام گیرنده) در آیه 7و8 سوره شمس به این نفس اشاره شده است. این نفس موجب نوعی  پیوند میان انسان و عالم غیب است و از عالم غیب به آن الهام می شود.

نفس مطمئنه(بی گمان) در آیه 27 سوره فجر به این نفس اشاره شده است این نفس متصل به خدا است و به واسطه این پیوند دارای اطمینان است، کسی که این نفس در او بیدار شود راه و روش خود را می یابد و به دنبال یقین حرکت می کند.

اگرچه در نوشته های اسلامی گونه های دیگری از نفس نیز ذکر شده است که تنها به ذکر آنها می پردازیم. نفس راضیه( خرسند) در این مرحله جان فرد از آنچه بر او می گذرد خرسند است. نفس مرضیه( خرسندی یافته) جانی که خدا از او خرسند است. نفس صافیه( پالوده) جانی که به کمال رسیده است. شناخت مراتب نفس کمک موثر و شایانی به من کرد تا بتوانم جایگاه رفتاری خود را در انجام برخی امور روزمره و جاری زندگی بشناسم و بعد از بررسی آنها در کمال تعجب دیدم که در مسائل مهمی از زندگی در مرحله نخست قرار دارم و علت همه شکست ها و نافرجامی ها من عدم شناخت این موضوع بوده است که فکر نکرده و چشم بسته گوش به فرمان نفس اماره کارهای خود را به انجام می رساندم و در نتیجهآن 22 سال از عمرم را صرف مصرف مواد و برخی از ضد ارزشها دیگر سپری نمودم. اما امروز با لطف خدا و آموزشهای کنگره می دانم که نباید به همه خواسته ها جواب مثبت دهم و برای رسیدن به مراتب بالاتر نفس نیازمند آموزش بیشتر و کسب دانایی هستم و از آن مهمتر اینکه هرگز به یکباره شخصی از یک مرحله نفس به مرحله دیگر وارد نمی شود و مستلزم طی زمان و تکرار است و انجام کار درست به مرور این امر صورت می گیرد.

با احترام مسافر: امید